Columns

Moeder Aarde

De rode aarde. Het zwarte bloed. De aantrekking voelde
op oerniveau. Ik wilde me er ter plekke in wentelen,
beschermd en gedragen door moeder Aarde. Het was het
jaar 2000 en ik zette voor de eerste keer voet op Afrikaanse
bodem. ‘You can leave South Africa, but it won’t
leave you’ stond er op een billboard op die lughawe van
Kaapstad. En precies dat gebeurde...
Vanaf dit allereerste moment is Zuid-Afrika onder mijn
huid gaan zitten. Een intense verliefdheid, die is overgegaan
in liefde voor het land, dat nog dagelijks vecht met
het verleden. Liefde waardoor, waarvoor? ‘Je moet niet
alles willen verklaren, voor je het weet verklaar je elkaar
de oorlog’, stelt Stef Bos en ik koester zijn woorden. Mijn
liefde voor Zuid-Afrika bracht aanvankelijk de ene verrukking
na de andere verrijking met zich mee. Echter,
tot het moment dat ik moest gaan kiezen: ‘waar wil ik
wonen, waar wil ik zijn? In mijn vaderland of in mijn
moederland?’ Een pijnlijke verscheurdheid, stilgelegd
door een psychische verlamming, maakte zich van mij
meester. Ik kon niet anders dan een periode van ‘nog
niet kiezen’ inlassen, de weg van het leven in een tussentijd
inslaan.
Twintig jaar later zit ik aan de keukentafel met, op huishoudelijk
gebied, mijn steun en toeverlaat Jelena. Sinds
bijna vijf jaar komt ze elke maandagochtend. Met haar
man en vierjarig dochtertje gevlucht uit haar thuisland.
Vanaf het allereerste contact heb ik een grenzeloze bewondering
voor haar. Hoe overleef je en houd je moed in
een ellenlange asielzoekersprocedure, levend in een continue
fundamentele onzekerheid? Geen verblijfsvergunning,
een anoniem adres, uitgebuit door een onder- en
doorverhuurder, een echtgenoot die steeds depressiever
wordt door de uitzichtloosheid. Maar Jelena vecht, hoopt,
vertrouwt en werkt hard. Ze heeft een stralende waardigheid,
waar ik me wekelijks aan optrek. Jelena is mijn
stille heldin.
En dan het finale bericht: het kinderpardon is afgewezen.
Zij en dus ook hun dochtertje Asya, inmiddels
vriendinnetje van mijn kleindochter, komen twee
maanden ‘tekort’. Twee maanden tekort om in ons
land, op deze plek op aarde, te mogen zijn, te leven, te
bestaan. Twee maanden tekort in procedures om überhaupt
nog ergens op moeder Aarde veilig te mogen en
kunnen zijn. Noch in hun vaderland, noch in Nederland,
noch waar?
Ik ben stil. Mijn maag draait en mijn hoofd tolt. ‘Wat...
wat ga je nu doen?’ Ik leg de vraag bij haar in de hoop
op een antwoord en keuze. Een vraag aan haar om weg
te gaan bij mijn eigen niet-weten, machteloosheid en
schaamte. Hoe heb ik ooit durven spreken over ‘innerlijke
verscheurdheid’ of ‘psychische verlamming’?
Ik realiseer me dat ik in een land van vrijheid woon
en leef. Ik heb de vrijheid om mijn hart en geweten te
volgen, te kiezen en zelfs te verbinden. Maar wat stelt
mijn vrijheid voor als er geen wij vrijheid is? Wat kan
ik doen?
‘Wat kan ik doen?’, vraagt ze. Jelena doelt op het huishouden.
Ik durf haar niet te vragen wat plooien recht
te strijken... •

‘Ze heeft een stralende
waardigheid, waar ik me
wekelijks aan optrek.’